2002 yılının Mart-Nisan dönemi. ÖSS hazırlık zamanları. Gidilen Antakya Bakımcı Dershanesinde tanışılan Andaç isimli enteresan insan ile dershanenin rehberlik servsinde görevli abisi daha da ilginç insan Felsefeci Gökçe Özarslan. Öğle araları sanki ta o zamandan beri Mersin'i kazanacağımı biliyormuş gibi söylenen tantunilerin beraber yenildiği rehberlik servisi odasında polinom ve analitik düzlemden daha dikkatlice dinlenilen Gökçe Özarslan anıları. Andaç'ın "abi geçen bahsettiğin bir rock opera vardı o neydi?" isteği ile olaylar gelişir.
O zamanlar neler anlatıldı kimbilir. Hatırladığım tek şey "sen bu operayı mutlaka izlemesin Ali!" öğüdü idi. O zamanlar tanrının bile unuttuğu bir şehirde yaşıyor olmanın verdiği dezavantajların nirvanasında bu operayı arayabilmek bile çok ütopikti.
Aradan 2 yıl geçer, Mersin'e psikoloji okumaya gidilir. (evet o sene kazanamadım ama platonik sebeplerim vardı.) Yenilen ilk tantuni ile akla rehberlik servisinde yapılan sohbetler gelir ve bir türlü "Jesus Christ Superstar" ismi hatırlanamaz. Çevrede bilen birilerine rastlamak ne mümkün tabi. İnternet dünyasıyla tanıştıktan sonra ise affedilmez. İlk fırsatta illegal bir download çakılır ve bu şahesere erişilir. Artık tüm koşullar sağlanmıştır. "This Jesus Must Die!"
Jesus şöhretini öldükten sonra mı kazandı, yoksa Jesus'ı öldüren şöhreti miydi?
Kilise merkezli bir okulda eğitim gören Tim Rice, çevresindeki yoğun dinsel havanın etkisi altında geçen çocukluğunda herkesin hayran olduğu tapındığı Jesus'ın şans eseri yakaladığı bir şöhretin etkisiyle tanrısallaştığını düşünüyordu. Herkesin ihanetle suçladığı Judas'ın yerinde kim olursa olsun aynı şeyleri gerçekleştireceğine emindi. Bu noktada ilerde Tim Rice'ın aklına ilerde onunla ilgili bir şeyler yaratma fikri yerleşti. Judas başlıklı bir eserle, onun bakış açısından olayların nasıl geliştiğini anlatmanın çok ilginç olacağını düşünmüş. Tabi bunu müzik tabanlı yapacağını bilmiyordu, hatta henüz Andrew Lloyd Webber'le bile tanışmış değildi.
O zamanlar ortalığı kasıp kavuran pop muzik fırtınasına kendini kaptırmış iki gencin pop müzik başlığı altında tanışıp sonrasında böyle bir çalışma ortaya çıkaracaklarını kendileri bile tahmin etmemişlerdir.
Nitekim Tim Rice'ın bir pop single'ı bile varmış. Bu pop kültür etkileşimi yaratacakları eser içersinde kendisini hem görsel hem işitsel anlamda gösteriyor.
Kafa kafaya veren bu iki genç adam, yeteneklerini birleştirip ortaya bir eser çıkarmak için voltranı oluştururlar. Dinsel konularda yazmak isterler ve 1968-69 yıllarında bazı başlıkları incelemeye başlar. Önceleri "King David" yani bizim bildiğimiz ismiyle "Hz. Davut" konusu üzerinde yoğunlaşır. Ardından Tim Rice çocukluk yıllarında düşündüğü Judas'ı hatırlar. Andrew da bu başlığı ilgi çekici bulup yavaşça hazırlıklara başlarlar. Ama istedikleri bir müzik albümü değil bir teatral gösteriydi. Çünkü kendilerini birer "theatre animal" olarak tanımlıyorlardı.
Konu din olunca bu proje kimsenin ilgisini çekmez, kimse bu projeyle ilgilenmek istemez. Herkes tarafından geri çevrilen bu fikir, o zamanın büyük firmalarından MCA Record' tan Brian Brolly' nin dikkatini çeker ve kendilerine kapılarını açar. Bu fikri oldukça ilginç bulan Brolly ilk olarak bir kayıt almanın daha dogru olacağını söyler. Bunun içinde önce bir single çıkarmalarını önerir. Alınacak ilk kaydın başarısı yaratacakları teatral gösterininde başarısını belirleyeceğini düşünür. Singleın başarılı olması durumunda kendilerine bir albüm sözü verir. Yani kaba tabirle bodozlama dalmamaları konusunda kendilerini tembihler.
Tim Rice bu projeyle ilgili yazdığı ilk şarkı sözlerinin arasında "superstar" kelimesini kullanarak projenin başlığını en çarpıcı şekilde koyar. "Jesus Christ Superstar" Yaratıldığı zamanı da düşünürsek, bu cidden sıradışı bir yaklaşımdı.
1970 yılında yayınlanan ve gelecek ay elime geçecek olan UK basımı LP kapağı.
Tam burda bir çizgi çekmek istiyorum.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Çoğu yerde tarihin ilk rock-operası olarak bilinen Jesus Christ Superstar aslında ilk değildir. Birtakım teknik farklılıkları vardır ama 1966 yılında efsane grup The Who'nun gitaristi Pete Townshend ve birkaç arkadaşı tarafından önce bir arkadaşları için yazılmış olan Gratis Amatis isimli çalışmayı geliştirerek "A Quick One, While He's Away" ismini verdikleri parça ilk rock opera özelliğini taşımaktadır.
Aynı yıl içersinde Bruce Cockburn tarafından bir rock opera denemesi olmuş ancak tamamlanamamış. The Who'nun aynı zamanda Tommy projesi vardır ki filmde Eric Clapton, Elton John, Tina Turner ve efsane adam Jack Nicholson bile oynamıştır. Varın gerisini siz düşünün. Hatta izleyin görün.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Jesus Christ Superstar dini ya da politik bir çalışma değildi. Hepsinden sıyrılıp esas oğlan olan Jesus'ın da bir insan olduğunu bize anlatmaya çalışıyordu. Daha doğru bir söylemle onun insani yönlerini gösteriyordu. Kendisinin de kontrolü kaybedip ortalığı yakıp yıkabileceğini, (The Tample), ümitsizliğe düşüp isyan edebileceğini (Gethsemane), çaresiz kalıp kaçabileceğini gösteriyor (Pilate's Dream).
Jesus Christ Superstar tam olarak Jesus'ın tanrı olduğunu söylemiyor ama aksinide iddia etmiyor. Jesus'ı Judas'ın gözünden bize anlatıyor. Yazar Tim Rice'ın düşüncesine göre; Judas, Jesus'ın tanrı olmadığını düşünüyordu.
Jesus Christ Superstar'da Jesus'ın bir tanrı olup olmadığını anlatmaya çalışmıyor, eser sadece Judas2ın gözünden Jesus'ı anlatıyor. Ki izleyip dinlediğimiz vakit zaten Jesus'tan çok Judas'ın sözlerini dinliyoruz.
Yapım din üzerine kurgulandığı ve en büyük dini liderlerden birinin insani yönlerini Judas'ın gözünden anlattığı için elbetteki bir çok kişinin tepkisini çekmiştir. Hatta ilk yıllarında yasaklanmıştır.
Jesus Christ Superstar Broadway'de sahnelenmeden önce, henüz albüm aşamasında kaydedildiği zamanlarda
kadrosunda çok büyük bir ismi barındırıyordu. Bu büyük isim kayıtlarda Jesus'ı seslendiren, Deep Purple'ın vokalisti Ian Gillan idi. Bu isim bile ne kadar tehlikeli bir kayıtla karşı karşıya olduğumuzu anlatmaya yetiyordu.
10 Ekim 1971 tarihinde Broadway Jesus Christ Superstar için perdelerini açar. Kadroda Ian Gillan yerine ismi Black Sabbath'a karışmış güçlü ses Jeff Fenholt vardır.
1973 yılına gelindiğinde yönetmen Norman Jewison kamera arkasına geçerek bu şaheseri sıradışı bir anlatımla beyaz perdeye taşır. Bünyesinde orjinal Broadway kadrosundan sadece Barry Dennen ve Mary Magdalene rolündeki Yvonne Elliman kalmıştır. Ki ablam filmin başından sonuna kadar tek başına söylese hiç sıkılmadan oturur tekrar tekrar dinlerdim. Müthiş bir sese sahip Elliman aynı zamanda zamanın büyük gruplarından Bee Gees'ın da dikkatini çekmiş ve beraber çalışmıştır. Eric Clapton ile yapılan çalışmalarda bonus. Everything's Alright en agresif adamı bile pamuk gibi yapar.
Jesus rolündeki Ted Neeley çok güçlü bir yoruma sahip bir başka sanatçı. Norman Jewison bu role Ted'i ısrarla istemiş Tim Rice karşı çıkmamış ve bundan fazlasıyla memnun olmuş. "Ian Gillan mı, Ted Neeley mi?" gibi bir tartışma süregelmiştir herzaman için. İkisi de çok iyi iken neden hangisinin daha iyi olduğu gibi bir tazzik-i mesane yarışına girilir anlamam. Çok konuşmayın arkadaşım, dinleyin işte.
Judas rolünde, dinlediğim ve izlediğim bütün Judas rollerinde yorumunun üzerine yorum tanımadığım Carl Anderson var. İzlendiğinde çok açık bir şekilde anlaşılacaktır zaten.
Filmin analizini yapmak gibi meşakatli bir işe girişmek istemiyorum. Nitekim -spoiler- kavramınıda seven biri değilim esasında. Ki bu hikaye daha önce birçok filmde beyaz perdeye taşındı. Mel Gibson'ın Passion'ı, son zamanlarda çekilip en fazla duygu sömürüsü kullanılan yapım olduğu için en çok bilineni oldu sanırım. Tabi "popüler=en iyi" eşlemesi genel-geçer bir tanım değildir. Ayrıca Martin Scorsese'ın The Last Temptation of Christ gerek oyuncular, gerekse sinemasal açıdan kesinlikle çok daha iyidir. Konuyu da daha fazla dağıtmadan kısaca bu filmleri izleyenlerin olayla ilgili az çok bilgileri olacağını söylemek isterim. O yüzden açıklamalarda filmle ilgili ecnebilerin söylemiyle -spoiler- olabilecek birtakım cümlelere rastlarsanız uyarmadı demeyin.
Film israil çöllerinde geçiyor, yani bir otobüs dolusu oyuncu ekibiyle olay yerine geri dönüş yapıyorlar. Kamera teker teker oyunculara odak yaparken birden Carl Anderson'un gruptan ayrıldığını görürüz. Topluluğa baktığımızda alkışlar ve danslar eşliğinde Jesus'ın kıyafetlerinin giydirildiği sahne var. Daha en başından olayların nasıl gelişeceğine dair fikir sahibi olmamızı sağlıyor.
Filmde dekor yok, sahne yok. Tamamen doğal yapıların içersinde, yıkık dökük tarihi alanlarda geçiyor. Kimi zamanda doğal mağalarda çekimler yapılıyor. İnşa edilen tek yapı var o da yapıyla o kadar uyumlu duruyorki geçmişten kalma sanıyorsunuz.
Olay Judas'ın gözünden anlatıldığı için tepki toplayan yapım BBC'den de kutsal kabul edilen olgulara saygısızlık(!) ettiğinden dolayı bir süre yasaklanmış. E bu da beklenen bir olaydı zaten.
Filmin çekimleri esnasında o bölgeye turistik amaçla giden bir kafile filmde rol almak isteyip kalabalık sahne çekimlerinde oynamışlar. Bu da ekip için ilginç bir anı olmuş. Hosanna, The Tample ve diğer kalabalık sahnelerde onları görebiliyoruz.
Film içersinde kullanılan Anakronizm filmin anlatımına güç katıyor. Özellikle yukarda gördüğümüz tankların Judas'ın karar verme sürecinde yaşadığı gitgeller ve güçlü olarak gördüğü tarafı temsil eden tankların (ki bu tanklar aynı zamanda Six-Days Wars olarak adlandırılar ve İsrail ile diğer arap ülkeleri arasında geçen savaşta kullanılan amerikan tanklarıymış. Yönetmen burada saksıyı çok güzel kullanmış.) Judas üzerindeki güçlü tarafın kurduğu baskıyı çok güzel temsil ediyor.
Aynı şekilde The Temple sahnesinde pazarda satılan silahlar, paralar ve diger modern dünya nesneleriyle materyalistik dünyaya göndermelerde bulunuyor. Zaten film en başından beri bizlere bir otobüs dolusu hippi gencin Jesus'ı öldürme sürecini anlatıyor. En sonunda herkes otobüse binip gidiyor. Tabi Jesus otobüse binmiyor.
Siz şimdi isterseniz filmi burdan izleyin, burdan dinleyin, burdan da Ian Gillan'ın bulunduğu kaydı dinleyin.
Daha konuşulabilecek çok şey var çünkü. Hepsini anlatmak olmaz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder